معرفی و آشنایی با مزاج ها

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

معرفی و آشنایی با مزاج ها

همان‌طور که مطلع هستید، آشنایی با مزاج ها و شناخت آن یکی از راه­های شناخت ویژگی­های روحی و جسمی خود و دیگران است. علم مزاج شناسی در زمینه انتخاب درست نوع تغذیه، پوشش و نوع ورزش به انسان کمک می­کند. آشنایی با مزاج ها انسان را از ابتلا به انواع بیماری­ها دور می­سازد.

درواقع علت بروز بسیاری از بیماری­ها و مشکلات جسمی و روحی در افراد، عدم اطلاع از نوع مزاج می­باشد. برای مثال، فردی که از سردمزاج بودن خود اطلاعی ندارد، به هنگام خوردن خوراکی­های سرد، دچار بیماری می­شود. به‌طورکلی چهار مزاج اصلی، با توجه به واکنش عناصر چهارگانه، در طبیعت وجود دارد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع مزاج و طبع در طب اسلامی بپردازیم و با خصوصیات و جنبه‌های مختلف آن­ها آشنا شویم. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

 

مفهوم مزاج چیست؟

قبل از آشنایی با مزاج ها و خصوصیات آن، لازم است که با مفهوم مختصری از مزاج آشنا شوید. به‌طورکلی به حالتی از انسان، که تحت تاثیر عامل محیطی به وجود می­آید طبع یا مزاج گفته می­شود. مزاج از بدو تولد در بدن هر فرد شکل‌گرفته و با گذشت زمان توسعه می­یابد.

براساس تحقیقات به‌عمل‌آمده مزاج، ابزاری ثابت در جهت کمک به تعیین واکنش بدن، در برابر موقعیت­های مختلف است. به عبارتی دیگر مزاج، راهی برای شناخت ویژگی­های شخصیتی افراد محسوب می­شود. براساس مطالعات صورت گرفته بر روی انسان، فرایندهای ساقه مغز، مزاج را تعیین می­کند. مزاج افراد، براساس ساقه مغز، مشخص‌شده و همچون اثر انگشت، با یکدیگر متفاوت و تفکیک شده است.

برای آشنایی با داروی جامع امام رضا (ع)کلیک کنید

مزاج شناسی در طب اسلامی

آشنایی با مزاج ها یا مزاج­ شناسی، اصطلاحات رایج در طب سنتی است که جزئیات یک ترکیب فرضی در بدن را براساس نحوه عملکرد بدن و با استفاده از سیستم پزشکی مورد تحلیل و بررسی قرار می­دهد. در طب اسلامی حفظ تعادل بدن، از لحاظ نوع مزاج که همان حفظ سلامتی است موردبررسی قرار  می­گیرد.

 

خارج شدن از این تعادل، به معنای افزایش سردی، گرمی، خشکی و یا رطوبت در بدن بوده و به عنوان علتی برای بروز بسیاری از بیماری­ها شناخته می­شود. علاوه براین، نوع خوراک، پوشاک، رفتارهای عصبی و روانی، خواب و بیداری به صورت مستقیم با مزاج و طبیعت انسان در ارتباط هستند. براساس تعریف کتاب پزشکی سنتی خوارزمشاهی، مزاج ترکیبی از عناصر چهارگانه آب، خاک، هوا و آتش است.

بنابراین افراد دارای مزاج خاص، می­توانند با تغییر در شرایط زندگی و نوع تغذیه، در جهت رسیدن به بدنی سالم­تر قدم بر­دارند. لازم به ذکر است که در تعریف طب اسلامی، مزاج در بدن هر فرد همچون اثر انگشت متفاوت بوده و ترکیب مزاجی هیچ دو انسانی با یکدیگر یکسان نمی­باشد.

آشنایی با مزاج ها در طب سنتی و اسلامی، نکته ه­ای کلیدی در تعریف سلامتی و بیماری انسان است. در طب اسلامی، براساس یک دسته­‌بندی بالینی، افراد بر طبق علائمی چون رنگ چهره، نبض، حرارت بدن، وضعیت روحی و جسمی و کیفیت مواد دفعی در 9 گروه مختلف از لحاظ تفکیک خصوصیتی قرار می­گیرند.

نکته قابل توجه در مبانی طب سنتی، قرارگیری هر ماده خوراکی در دسته‌­بندی مزاج‌ها است. به عبارت دیگر، هر ماده غذایی و خوراکی دارای یک نوع مزاج خاص می­باشد. به‌طورکلی تمامی مواد خوراکی و مصرفی انسان، به شش دسته دوای مطلق، غذای مطلق، دوای غذایی، غذای دوایی، سم مطلق و دوای سمی تقسیم­‌بندی می­شوند.

 

بیشتر بخوانید: خواص سویق

 

دسته‌بندی انواع مزاج

مبحث آشنایی با مزاج ها و مزاج­ شناسی، براساس ترکیب و واکنش چهار عنصر آب­، خاک، باد و آتش در بدن انسان مورد بررسی قرار می­گیرد. مزاج­ ها به دو دسته معتدل و نامعتدل تقسیم‌­بندی می­شود. مزاج معتدل خود به دو دسته حقیقی و فرضی تقسیم شده است. معنای مزاج حقیقی قرارگیری هر کدام از انواع اخلاط به نسبت مساوی، در بدن انسان است که چنین حالتی عملا غیرممکن بوده و این تعریف کاملا ذهنی و تخیلی است.

مزاج معتدل فرضی به عنوان بهترین و شایسته­ ترین مزاج برای هر موجود زنده شناخته شده است. به‌طورکلی در مبحٍث آشنایی با مزاج ها ، مزاج ها به 9 گروه تقسیم‌­بندی شده که چهار گروه اصلی آن براساس عناصر چهارگانه به نام مزاج­های صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی شناخته شده است.

 

اصلی ­ترین انواع مزاج براساس واکنش عناصر اربعه

1- مزاج صفراوی(choleric) در مبحث آشنایی با مزاج ها با عنصر غالب آتش، شناخته شده است. افراد دارای مزاج صفراوی، با طبع گرم و خشک شناخته می­شوند. رنگ چهره و سفیدی چشم این افراد به هنگام غلبه صفرا، به رنگ زرد متمایل می­شود. دهان، بینی و زبان با غلبه مزاج صفراوی، خشک و زبر شده و گاهی مزه دهان تلخ می­شود. افراد دارای مزاج کلوریک یا صفراوی، معمولا لاغر اندام بوده و از اشتهای بسیار کم و عطش بسیار بالا برخوردار هستند.(توصیه میکنم با خواص داروی صفرابر برگ مویزک آشنا شوید )

 

بدن افراد با مزاج صفراوی، از درون گرم و از بیرون سرد است. این دسته از افراد از درک بالایی برخوردار بوده و بسیار با اراده، قوی و مستقل می­باشند. فصل غلبه مزاج گرم و خشک صفراوی، تابستان است و سن سلطه آن از پانزده تا چهل سالگی می­باشد. افراد صفراوی از خنکی هوا لذت برده و از گرما گریزان­ هستند.

ادرار صبحگاهی پررنگ و سوزان، یکی دیگر از علائم مزاج صفراوی است. تحریک­پذیری، خواب کم و سبک، استرس و اضطراب، پوست خشک و گرم و بی­حالت، گودی دور چشم، عجول و سریع صحبت کردن، سلطه­گر، صاحب نظر و خلاقیت از خصوصیات بارز افراد با مزاج گرم و خشک صفراوی بشمار می­آید.

 

2- مبحث آشنایی با مزاج ها براساس عناصر اربعه، مزاج دموی گرم و تر را در دسته­ بندی نه­گانه مزاج­ها قرار داده است. مزاج دموی یا (sanguine) با عنصر غالب باد، متداول‌ترین نوع مزاج است. هنگام غلبه دم در بدن، رنگ بدن و چهره به سمت سرخی می­رود. افراد دموی معمولا درشت هیکل و چهارشانه بوده و از اندام و سر سنگین برخوردار هستند.

کشیدن دست­ها، کش و قوس دادن به بدن و دهان‌دره از عادات افراد دموی محسوب می­شود. این افراد دارای پوست و زبان قرمز هستند و مزه دهانشان معمولا شیرین است. فصل غلبه این مزاج بهار بوده و سلطه آن از بدو تولد تا سن پانزده‌سالگی است.

کسلی و خواب­آلودگی، خارش بدن، جوش و دمل در پوست، خونریزی بینی و لثه از نشانه­ های مزاج دموی است. شجاع و فرمان‌بردار، خوش­ اخلاق و قوی، برونگرا و اجتماعی، فعال و بازیگوش، خونگرم و مرطوب از خصوصیات افراد دموی بشمار می­آید.

مقاله مرتبط: خواص شربت عناب

3-مزاج بلغمی در زمینه آشنایی با مزاج ها با عنصر غالب آب شناخته شده است. افراد با مزاج سرد و تر بلغمی(Phlegmatic) دارای چهره سفید، پوستی نرم و شفاف هستند. گاهی اوقات، پوست زیر چشم و زیر گلو در افراد بلغمی، به علت رطوبت زیاد چین‌خورده می­شود. غلبه مزاج بلغم(پیشنهاد ما این است برای مطالعه بهتر ودقیق تر درمورد بغلم بدن مقاله راه های درمان غلبه بلغم را حتما مطالعه فرمایید)، باعث سردی  بدن شده و خون رسانی به قسمت­های مختلف بدن را مختل می ­سازد.

افراد بلغمی معمولا اضافه وزن داشته و از موهای کم­‌پشت و نازک برخوردار هستند. زمستان، فصل سلطه مزاج بلغم است. غلبه مزاج بلغم معمولا در افراد بالای شصت سال رخ می­دهد. خواب بی­موقع، کند فهمی و حافظه کم، افزایش خلط در زیر گلو، زیادشدن آب دهان، تشنگی و عطش، کم رنگ بودن ادرار صبحگاهی، تنبلی، نرم بودن گوشت اندام­ ها، کندی در حرکت و صحبت کردن، بی‌حوصلگی و خستگی زودرس از علائم افراد بلغمی است. همچنین وفاداری و تمایل به زندگی آرام، از خصوصیات بارز این افراد محسوب می­شود.

بیشتر بخوانید :خواص نمک دریا

4-مزاج سوداوی(Melancholic) در مبحث آشنایی با مزاج ها با عنصر غالب خاک، شناخته شده است. مزاج سوداوی سرد و خشک است و فصل غلبه آن پاییز می­باشد. افراد سوداوی دارای پوستی خشک و بی­طراوت می­باشند. به هنگام غلبه سودا، چهره­ فرد به سمت تیرگی و سیاهی می­رود.

غلبه سودا معمولا بین سنین چهل تا شصت سال رخ می­دهد. از علائم و عوارض غلبه سودا در بدن می­توان به یبوست، غلظت خون، گرفتگی عضلات پشت ساق پا، سوزش سر معده، اشتهای کاذب و پرخوری، گرفتگی گلو، بروز لکه ­های پوستی و پرمویی اشاره کرد. افراد با مزاج سوداوی، با مشکلاتی نظیر نگرانی، خواب­ های آشفته و فکر و خیال زیاد دست و پنجه نرم می­کنند.

 

بسیاری از شاعران و هنرمندان با سرعت تفکر بالا در دسته افراد سوداوی قرار گرفته­‌اند. گوشه­‌گیری و افسردگی از خصوصیات بارز این دسته از افراد بوده است. لازم به ذکر است که در صورت عدم تغذیه مناسب و عدم درمان به‌موقع، آسیب­های روانی جدی، در زندگی افراد سوداوی به وجود می­آید.

در زمینه آشنایی با مزاج ها طبع ریح، به عنوان پادشاه بدن به چشم می­خورد. طبع ریح که در مغز و اعصاب جریان دارد یکی از مقومات بدن بوده و در صورت نبودن آن انسان می­‌میرد. به هنگام غلبه مزاج ریح، التهابات پوستی قرمز رنگ در بدن ظاهر می­شود.

 

جمع­ بندی و سخن آخر

آشنایی با مزاج ها و مزاج­ شناسی یکی از مهم­ترین عامل شناخت خصوصیات جسمی و روحی افراد در طب اسلامی بشمار می­ آید. شناخت مزاج و انتخاب تغذیه درست، از بروز بسیاری از بیماری­ ها جلوگیری به عمل می ­آورد. مزاج براساس ترکیب و واکنش عناصر چهارگانه آب، خاک، باد و آتش تقسیم بندی شده است.

اصلی ­ترین مزاج­ ها براساس عناصر اربعه به چهار دسته تقسیم می­شود. مزاج گرم و خشک صفراوی، گرم و تر دموی، سرد و تر بلغمی و مزاج سرد و خشک سوداوی از اساسی­ ترین مزاج­های شناخته شده  بشمار می­آید. همچنین طبع ریح در طب اسلامی یکی از طبایع حیاتی بدن بشمار می ­آید. براساس قوانین طب سنتی، آشنایی با مزاج ها بدن هر فرد علاوه بر جلوگیری از بروز بیماری، در حفظ و نگه­داری سلامتی بدن، کمک بسزایی می ­رساند. بنابراین آشنایی با مزاج ها و اساس قرار دادن آن در نوع تغذیه و ورزش، در برنامه روزانه افراد به‌شدت توصیه می­شود.

 

 

 

اینستاگرام ما را هم دنبال کنید

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column]

[/vc_column][/vc_row]